Kuyumculuk sektöründe renkli taşlar yani “Gemstones” denen kavram sadece değerli kabul edilen taşları baz alır. Yakut, Safir, Elmas, Zümrüt, Akuamarin gibi… O sektörde Kalsit, Oltu, Florit, Apatit, Kuvars gibi taşlara pek yer yoktur. 

Dünyada şifalı taşlarla ilgilenen kişiler taşlara “Kristal” derler. Yani İngilizce; “Crystal”. Esasında doğru terminoloji “Mineral”dir. Taş’ın İngilizce karşılığı “Rock” yani kayaçtır. 

Bana kalırsa her sektör kendi içinde haklıdır. Kuyum sektörü için “Nadirlik” belirleyici faktördür. Paha ne kadar artarsa, değer o kadar yükselir. 

Jeologlar zaman zaman Rock veya Mineral demeyi doğru bulur. Çünkü Taş her zaman Mineral’i karşılamaz onlar için. 

Taş Halkı hesabımda ben Safir’e de Zümrüt’e de Çakıl Taşı’na da Taş demeyi uygun görüyorum. Bu durum, terminolojiyi bilmememden değil, öyle tercih etmemden kaynaklanıyor. Gemoloji sınavlarında dahi başarısız olduğum sorular hep; Değerli, Yarı Değerli taşlarla ilgili klasman sorularıdır. Her seferinde düşünürüm; “Hangisi yarı değerliydi şimdi” diye 🙂 Benim gözümde hepsi değerlidir çünkü. 

Bu uzun girizgahtan sonra bugün size Kristaller kavramını anlatmak istiyorum. Taş dünyasına ilk girdiğimde; yabancı kaynaklar neden “Crystals” terimini kullanıyor diye çok düşünmüştüm. “Crystal Healer” kavramı da Kristal Şifacısı/İyileştiricisi manasında, yaptığımız işi çok iyi açıklayan bir tabirdir laf aramızda. 

Kristal kavramı; daha önceki yayınlarımızı takip edenlerin çok iyi bileceği üzere, kristalleşen yapılardan geliyor. Hatırladınız mı; dünyada Amorf yapılar ve Kristal yapılar vardı. Birbirini takip eden simetrik bir yapısı olan, yavaşça soğuyabilen düzenli yapılara Kristal diyorduk. 

Ayrıca yine Quartz Crystal yani Kuvars Kristalleri’ne bir atıf da söz konusu. Çünkü Kuvars Ailesi, Taş Halkı’nın en kalabalık ailesi. Aşiret gibiler. Oradan türeyen taşları söyleye söyleye kristaller demeye alışmış olabilirler. 

Bugün size Kuvars Ailesini tanıtmak ve terminolojiye azıcık vakıf olmanızı sağlamak istedim. Silisyum Di Oksit formülüne sahip tüm taşlara Kuvars diyoruz. Kristal Kuvars yanlış, Kuvars Kristali doğru tabir oluyor. Daha önce tek tek yazdığım taşları detaylıca okumak istersiniz diye de ayrıca link vereceğim.

Haydi bakalım sayıyoruz; Kuvars Ailesi kimlerden oluşuyor…

Kaya Kristali/Dağ Kristali/Necef (Ice Quartz): Renksiz saydam olan Kuvars Kristali. Burada tartışmalar var. Necef; Kristal Kuvarsın genel adıdır görüşü hakim. Bu görüşe ben katılmıyorum. Çünkü yabancıların Ice yani buz çatlaklarına benzettikleri bu kristalin spesifik özelliği çatlak oluşu. Necef de bu çatlak kristallerin piyasadaki genel adı. 

Dumanlı Kuvars (Smoky Quartz): Kahverengimsi renkte olan Kuvars Kristali

Pembe Kuvars (Rose Quartz): Pembemsi Kuvars Kristallerine verilen isim ve bu ailenin aşk taşı olduğundan en bilineni tabi.

Sitrin (Citrine): İsmini Citron yani Limon’dan alan sarımsı tonlardaki Kuvars Kristali. Sarı Sitrin, Altın Sitrin, Madeira Sitrin, Ateş Sitrin, Palmeria Sitrin gibi gemolojik klasmanları olduğunu benim yazılarımı okuyanlar biliyor elbette.

Ametist (Amethyst): Mor, Menekşe tonlardaki Kuvars Kristali. Şifacılar camiasında çok yanlış bir algısı var içinde Lityum olduğuna dair. Kuvars Kristali ailesi SiO2 formülüne yani Silisyum DiOksit formülüne sahiptir ve bu ailede kim varsa bu formüldedir. Renklerine göre iz elementleri değişir ki; #taşlarındilinden etiketiyle yazdığım yazılarda formül ve renk sebebi vermem bu karışıklıkları gidermek içindir. Ametist de bu formülde olup, muhteşem rengini; doğal radyasyon, manganez ve demirin çeşitli renk merkezlerini etkilemesi ile oluşur. İçinde lityum olan taş Lepidolittir. O da Kuvars grubunda değildir.

Rutilli Kuvars/ Aktinolit (Rutilated Quartz/Actinolite): İçinde iğne görünümleri yani gemoloji tabiriyle ”kapanımları” olan Kuvars çeşidi.

Dumortiyerit (Dumortierite): Koyu maviden menekşeye dumortiyerit kapanımlarıyla renklendirilmiş Kuvarslardır ki bu da lifli, değişken renkli bir alüminyum boro silikat minerali anlamına gelir. 

Yeşil Kuvars/Prasiolit (Green Quartz/Prasiolite): Testlerde en çok sorduğum sorudur; “Yeşil Kuvars’a ne denir?” diye. Yeşil Kuvars’a Yeşil Ametist denmez. Sektörde sıkça duyulan yanlış bir tabirdir. Kuvars’ın moru Ametist, Yeşili Prasiolit’tir. 

Kuvarsit (Quartzite): Kristallerin içinde sıkı damarlı kuvars bulunması durumudur. 

Turmalinli Kuvars (Tourmalinated Quartz): Buna da Rutilli Kuvars denmesi çok yaygın bir durum. Ancak bu duruma aşırı kızmıyorum çünkü Turmalin mineralinden rutiller olduğu için karışması normal geliyor. Yine de doğru bilgi candır. Kuvarsın içinde Altın rengi rutiller varsa Rutilli Kuvars, Siyah Turmalin yani Şörl şeritler varsa Turmalinli Kuvars dememiz en güzeli olacaktır. 

Kaplan Gözü (Tiger’s Eye): Üç çeşidi vardır. 

Kahverengimsi olanlar Kaplan Gözü, Grimsi olanlar; Doğan Gözü (Hawk’s Eye) ve Göz efekti şeklinde kesim yapılabilenler; Kedi Gözü (Cat’s Eye) ismini alır. Burada yanılmayın; Kedi Gözü esasında bazı taşlarda görülebilen bir efekttir de aynı zamanda. Yani Beril taşında da Kedi Gözü olabilir. Aman o Kuvars aslında diyerek yanılmayın sakın 🙂

Kalsedon (Chalcedony): Evet canlarım aşiretin içinde aşiret gibi bir başka kol da Kalsedon ailesidir. Kalsedonlar yine aynı formüle ait Kuvars Kristalleridir. Ancak kendileri içlerinde öyle bir dallanır budaklanır ki büyülenip çıkamazsınız. 

Süt Kalsedon (Milky Calcedony)

Krizopras (Chrysoprase)

Kantaşı / Helitrop (Heliotrope)

Pras (Prase)

Agat (Agate): Akik ve Agat aynı şeydir. Yine işe ilk başladığımda sırf Agat’ı anlamak bile çok zamanımı aldı. Akik düzdür, Agat damarlıdır falan diyenlerle, Opal, Agat’ın sulu halidir diyen Gemologlarla bile karşılaştım. Elbette ikisi ayva ve nar gibi birbirlerinden farklı oluşumlar. Akik ve Agat Türkçe. Agate İngilizce olarak bu gruba verilen isim. Kaçırmıyorsunuz değil mi? Kuvars Kalsedon oldu, Kalsedon’dan alt başlık Agat oldu, o da dallanıyor şimdi 🙂

Karnelyan (Carnelian)

Manzara Agat (Landscape Agate)

Yosun Agat (Moss Agate)

Oniks (Onyx)

Sard (Sard)

Sardoniks (Sardonyx)

Plazma

Krizokol Kalsedon

Taşlaşmış Agat / Gagat (Petrified Wood)

Gökkuşağı Agat (Iris Agate)

Ateş Agat (Fire Agate)

Dentritik Agat (Dendritic Agate)

Ametistin Kalsedon (Amethystine Calcedony)

Jasper (Jasper): Yaaaa görüyor musunuz… Kuvars Kalsedon’a dönüştü. Oradan Agat çıktı. Oradan da Jasper türedi. Hepsine aslında hala Kuvars diyebiliriz çünkü formüller aynı. Sadece opaklık, damarlar, renkler ve iz elementler değişiyor. Oysa Taş Halkı olduğu gibi duruyor, tüm mucizesiyle… 

Eşekarısı (Bumblebee) Jasper

Dalmaçya (Dalmatian) Jasper 

Mookaite Jasper

Okyanus (Ocean) Jasper

Emperyal (Imperial) Jasper

Zebra Jasper

Pietersite

Tek Renkli (Mono Chrome) ve Çok Renkli (Poly Chrome) Jasper

Mutlaka ki atladığım, unuttuğum, yazmadığım bir sürü taş daha vardır. Bu Taş Halkı camiasında öğrenmenin neden sınırı yok anlıyor musunuz?

Tek bir taş ailesi… Yüzlerce renk, doku, kapanım, mineral, tarz, büyü, his ve duygu… 

Bunları nihayet kafamda bu hizaya sokan, Gemoloji dünyasının karışık dünyasını bile masal gibi anlatan sevgili hocam Fazıl Özen’e sevgi ve saygılarımla. Hepsi ondan öğrendiklerimdir. Benim kattığım yorumlar olsa da araştırmalarımı derinleştirmeme de ön ayak olduğu için kendisine teşekkürüm başka türlüdür 🙂

Biraz uzun bir yazı oldu biliyorum ancak terminoloji açısından koca internette böylesi Türkçe kaynak yoktu. O yüzden oturdum kendim yazdım 🙂

Sevgiyle kalın. Merak ettiğiniz her konuda instagramdan yorum yazmaya devam edin 🙂